نهم ذی الحجه؛ روز عرفه، روز خداشناسی و شناخت
دل در جوشش ناب عرفه وضو می گیرد و در صحرای تفتیده عرفات
جاری می شود، آن جا که ایوان هزار نقش خداشناسی است.
عرفات نام جایگاهی است که حاجیان در روز عرفه در آنجا توقف می کنند و به دعا و نیایش می پردازند و پس از برگزاری نماز ظهر و عصر به مکه مکرمه باز می گردند و وجه تسمیه آنرا چنین گفته اند که جبرئیل(ع) هنگامی که مناسک را به ابراهیم می آموخت، چون به عرفه رسید به او گفت "عرفت" و او پاسخ داد آری، بنابراین به این نام خوانده شد.
و نیز گفته اند سبب آن این است که مردم از این جایگاه به گناه خود اعتراف می کنند و بعضی آن را جهت تحمل صبر و رنجی می دانند که برای رسیدن به آن باید متحمل شد. چرا که یکی از معانی "عرف" صبر و شکیبایی و تحمل است.
آدم از پروردگارش کلماتی دریافت داشت و با آن به سوی خدا بازگشت و خداوند، توبه او را پذیرفت، چه او توبه پذیر مهربان است .
* حضرت ابراهیم(ع) در عرفات
در صحرای عرفات، جبرئیل، پیک وحی الهی، مناسک حج را به حضرت ابراهیم(ع) نیز آموخت و حضرت ابراهیم(ع) در برابر او می فرمود: عَرِفتُ، عَرِفتُ (شناختم، شناختم).
* پیامبر اسلام (ص) در عرفات
و نیز دامنه کوه عرفات در زمان صدر اسلام کلاس صحرایی پیامبر اسلام(ص) بود و بنا به گفته مفسران آخرین سوره قرآن در صحرای عرفات بر پیغمبر(ص) نازل شد و پیغمبر این سوره را که از جامع ترین سوره های قرآن است و دارای میثاق و پیمان های متعدد با ملل یهود، مسیحی و مسلمان و علمای آنها می باشد و قوانین و احکام کلی اسلام را در بر دارد، به مردم و شاگردانش تعلیم فرمود.
و طبق مشهور میان محدثان پیامبر(ص) در چنین روزی سخنان تاریخی خود را در اجتماعی عظیم و با شکوه حجاج بیان داشت: "... من در میان شما دو چیز به یادگار می گذارم که اگر به آن دو چنگ زنید گمراه نمی شوید، یکی کتاب خدا و دیگری سنت و (عترت) من است. هر مسلمانی با مسلمان دیگر برادر است و همه مسلمانان جهان با یکدیگر برادرند و چیزی از اموال مسلمانان بر مسلمانی حلال نیست مگر اینکه آنرا به طیب خاطر به دست آورده باشد". . . .
* صحرای عرفات همایش شناخت و خودسازی امام حسین(ع)
حضرت سیدالشهدا، امام حسین(ع) نیز بعد از ظهر روز عرفه همراه با فرزندان و گروهی از اصحاب از خیمه های خود در صحرای عرفات بیرون آمدند، و روی به دامن کوه رحمت نهادند و در سمت چپ کوه روی به کعبه همایشی تشکیل دادند که موضوع آن به مناسبت روز عرفه (روز شناخت)، شناخت و سازندگی بود.
این همایش، تنها جنبه علم و معرفت نداشت بلکه شناخت توأم با عمل و سازندگی و تزکیه و خودسازی بود.
* اعمال روز عرفه
روز نهم ذیالحجه روز عرفه و از اعیاد عظیمه است، هرچند به اسم عید نامیده نشده و روزی است که حق تعالی بندگان خویش را به عبادت و طاعت خود خوانده و مؤید جود و احسان خود را برای ایشان گسترانیده و شیطان در این روز خوار و حقیرتر و رانده تر و در خشمناکترین اوقات خواهد بود .
برای این روز اعمالی چند توصیه و سفارش شده است:
اول: غسل
دوّم : زیارت امام حسین(ع) که مقابل هزار حجّ و هزار عمره و هزار جهاد بلکه بالاتر است و احادیث در کثرت فضیلت زیارت آن حضرت در این روز متواتر است و اگر کسی توفیق یابد که در این روز در تحت قُبّه مقدّسه آن حضرت باشد، ثوابش کمتر از کسی که در عرفات باشد نیست، بلکه زیاده و مقدّم است .
سوم: پس از نماز عصر، پیش از آنکه مشغول به خواندن دعاهای عرفه شود دو رکعت نماز بجا آورد در زیر آسمان و اعتراف و اقرار کند نزد حق تعالی به گناهان خود تا فایز شود به ثواب عرفات و گناهانش آمرزیده شود پس مشغول شود به اعمال و ادعیه عرفه که از حُجَج طاهره روایت شده و آنها زیاده از آن است که در این مختصر ذکر شود.
شیخ کفعمی در "مصباح" فرموده است: مستحب است روزه روز عرفه برای کسی که ضعف پیدا نکند از دعا خواندن و مستحب است غسل پیش از زوال و زیارت امام حسین(ع) در روز و شب عرفه و چون وقت زوال شد، زیر آسمان رود و نماز ظهر و عصر را با رکوع و سجود نیکو به جای آورد و چون فارغ شود دو رکعت نماز کند در رکعت اوّل بعد از حمد توحید و در دوم پس از حمد "قُل یا اَیهَا الْکافِروُنَ" بخواند. پس از آن چهار رکعت نماز گزارد در هر رکعت پس از حمد توحید 50مرتبه بخواند.»
این نماز همان نماز حضرت امیرالمؤمنین(ع) است.
دل در جوشش ناب عرفه، وضو می گیرد و در صحرای تفتیده عرفات، جاری می شود. آنجا که ایوان هزار نقش خداشناسی است. لب ها ترنم با طراوت دعا به خود گرفته و چشم ها امان خود را از بارش توبه، از دست داده اند. دل، بیقرار روح عرفات، حضرت اباعبدالله الحسین(ع) شده است. پنجره باران خورده چشم ها از ضریح اجابت، تصویر می دهد و این صحرای عرفات است که با کلمات روحبخش دعای امام حسین(ع) و اشک عاشقان او بر دامن خود اجابت را نقش می کند.
در روز عرفه، دست های خود را به سوی آن بی نیاز بالا می بریم و پیوسته دعا می کنیم: خدایا! غروب این روز را با غروب گناهانمان یکی گردان.
اشک و زمزمه ما را نیز بپذیر، ای خدای عرفه.